Nhau thai (còn gọi là rau thai) là một bộ phận của thai nhi được hình thành ngay khi trứng được thụ tinh. Nhau thai có màu đỏ, bề mặt mịn, nó làm nhiệm vụ nối bào thai với thành tử cung của mẹ thông qua dây rốn. Có tác dụng bảo vệ thai nhi chống lại sự xâm nhập của vi khẩn gây bệnh và sản xuất hormone giúp bào thai phát triển. Trong quá trình phát triển, thai nhi có thể gặp phải những trở ngại do các bất thường về nhau thai trong đó có hiện tượng phù nhau thai.
1. Cấu tạo của nhau thai
Bánh nhau hình tròn, đường kính khoảng 15 cm, nặng 1/6 trọng lượng thai nhi (khoảng 400-500 gram), dày 2,5-3 cm, mỏng hơn ở ngoại vi. Mỗi bánh nhau gồm 15-20 múi, giữa các múi nhau là các rãnh nhỏ. Bánh nhau thường bám vào đáy tử cung. Bánh nhau hình thành do sự phát triển của màng rụng nền và màng đáy.
Màng rụng ở vùng bánh nhau có 3 lớp: lớp đáy, lớp xốp, lớp đặc. Lớp xốp là đường bong của nhau sau khi sinh, trong lớp đặc có sản bào và hồ huyết. Đại đa phần màng này rụng sau sinh và có chảy máu kèm theo.
2. Chức năng của nhau thai
- Chức năng chuyển hóa: hấp thu dưỡng chất từ trong tuần hoàn máu của cơ thể mẹ, hoàn thành việc trao đổi khí và thải ra chất chuyển hóa của thai nhi.
- Chức năng phòng ngư: tạo thành một hàng rào ngăn không cho vi khuẩn, động vật đơn bào, các phần tử thuốc… xâm nhập vào thai nhi. Nhưng có một số virus và thành phần thuốc có thể xuyên qua nhau thai.
- Chức năng nội tiết: nhau thai có thể tiết ra các loại hormone nội tiết tố tham gia vào quá trình chuyển hóa trong cơ thể mẹ và thai nhi.
- Sản sinh ra chất dung môi tính đặc hiệu: có tác dụng quan trọng đối với quá trình phát triển của thai nhi.
3. Phù nhau thai là gì?
Phù nhau thai là một bệnh lý làm mô nhau ứ nước, tăng thể tích, trọng lượng và làm mất các chức năng của lá nhau. Bệnh này thường kèm theo phù dây rốn và thai nhi cũng bị phù nề, tràn dịch đa màng, dị tật, dị dạng, bất thường về tim mạch, lồng ngực, đường tiêu hóa, hiện tượng truyền máu thai nhi ở song thai,…
Bánh nhau dày trên 4 cm được chẩn đoán là phù bánh nhau và khi bánh nhau bị bệnh thì chức năng của nhau thai sẽ không đảm bảo.
Phù nhau thai được chẩn đoán dựa vào siêu âm cho những trường hợp lâm sàng nghi ngờ. Hình ảnh siêu âm cho thấy sự hiện diện của rất nhiều dịch ở ít nhất 2 vị trí trong cơ thể thai như ổ bụng, lồng ngực, dưới da thai nhi,… và thường kèm theo đa ối hay lá nhau bị dày lên do phù nề, ứ dịch.
4. Biểu hiện phù nhau thai
- Bánh nhau dày hơn: một nhau thai bình thường nặng khoảng 400 – 600g. Khi nhau thai bị phù (ứ nước), độ dày (tăng thể tích, trọng lượng) có thể gấp đôi bình thường, kèm theo đó có thể có bất thường thai hay nước ối.
- Không thực hiện trao đổi chất dinh dưỡng và oxy: bánh nhau là nơi trung gian để thực hiện sự trao đổi chất bổ dưỡng từ mẹ sang con và ngược lại các chất cần thải bỏ từ con sang mẹ. Khi bánh nhau bị bệnh, chức năng này không được đảm bảo, không có sự lưu thông giữa máu mẹ và máu con.
5. Nguyên nhân phù nhau thai
- Do nhiễm trùng, nhiễm độc ở nửa đầu thai kỳ do vi khuẩn hay siêu vi như người mẹ mắc bệnh thủy đậu, rubella, rubeole, cytomegalo virus (CMV), sốt bại liệt… ở đầu thai kỳ
- Do bất thường nhiễm sắc thể thai nhi: hội chứng Down, Edwards, Patau…
- Bất đồng nhóm máu mẹ con: vợ có nhóm máu Rh(-) có con với người chồng có Rh(+) thì 50% thai nhi trong trường hợp này có nhóm máu Rh(+) di truyền từ bố và sẽ phát triển trong cơ thể mẹ Rh(-).
- Do ngộ độc bào thai: mẹ uống rượu, bia, tiếp xúc hoá chất…
- Những mẹ bầu đã từng bị phù nhau thai trước đó sẽ có nguy cơ mắc lại cao hơn người khác.
6. Ảnh hưởng của bệnh
a. Đối với thai nhi
- Trường hợp sinh ra, em bé thường không thể sống vì non tháng hoặc do tình trạng có nhiều bệnh lý kèm theo.
- Thai chết lưu trong bụng mẹ: sau một thời gian phù nhau thai thì bánh nhau đã mất chức năng dinh dưỡng cho thai.
b. Đối với người mẹ
- Dễ bị băng huyết khi sinh con: do tử cung quá to và phải chứa bánh nhau cùng thai nhi bị phù nề.
- Thai lưu: nước ối sẽ bị vỡ sớm khi chưa có dấu hiệu sẩy hay chuyển dạ, vì qua nơi màng ối rách, vi khuẩn sẽ vào buồng ối và dạ con gây nhiễm khuẩn trầm trọng, lúc này có thể nguy hiểm đến tính mạng của người mẹ.
7. Điều trị bệnh
Hiện tại chưa có cách điều trị bệnh phù nhau thai.
- Đối với những trường hợp thai còn non tháng nếu không bỏ thai chủ động khi có bệnh, thai vẫn tiến triển nhưng sẽ tự mất sau một thời gian do nhau không đảm nhiệm được chức năng dinh dưỡng cho thai.
- Đối với trường hợp thai đã đủ tháng hoặc có thể sống được trong lồng kính khi phát hiện phù nhau thai cần mổ cấp cứu kịp thời. Khi sinh, người mẹ dễ bị băng huyết sau sinh vì tử cung quá to và phải chứa bánh nhau cùng thai nhi bị phù nề. Vì vậy, những trường hợp phù nhau thai, các bà mẹ phải đến các cơ sở y tế có máu và phòng mổ để sinh nhằm dự phòng các biến chứng nguy hiểm có thể xảy ra.
8. Biện pháp phòng tránh
- Phụ nữ nên tiêm phòng trước thai kỳ để tránh nguy cơ nhiễm các loại virus nguy hiểm trong 3 tháng đầu thai kỳ như virus cúm, virus Rubella.
- Chọn thời điểm thụ thai vào những tháng cuối xuân đầu hạ sẽ giúp thai phụ tránh được các nguy cơ nhiễm dịch bệnh vào giai đoạn chuyển mùa từ cuối thu đầu đông.
- Duy trì lịch khám thai thường xuyên để theo dõi những bất thường.
- Khi mang thai bị phù nhau thai 1 lần thì không có nghĩa rằng lần mang thai sau sẽ bị phù nhau thai lần nữa. Tuy nhiên, chị em nên đến các cơ sở y tế để được chăm sóc trước mang thai nếu dự định sẽ sinh lần nữa.
- Để dự phòng phù nhau thai khi mang thai, các bà mẹ nên tránh xa những chất độc hại như chì, tia X (như chụp tim phổi)… không được hút thuốc lá hay uống rượu bia. Điều quan trọng nữa là không được sử dụng thuốc khi chưa có sự tư vấn và chỉ định của các bác sĩ. Thường xuyên khám và theo dõi thai tại các cơ sở y tế.
9. Lời kết
Phù nhau thai là một trong những bất thường nguy hiểm của bánh nhau trong thai kỳ, hậu quả có thể dẫn đến thai chết lưu, sinh non, mẹ bị băng huyết sau sinh. Đối với những thai phụ đã từng có tiền sử bị phù nhau thai, có khả năng lặp lại bệnh lý này trong lần mang thai sau. Có một thai nhi khỏe mạnh là điều mà bất kì thai phụ nào cũng mong muốn, tuy nhiên trong thai kỳ có thể xảy ra những điều bất thường không lường trước được. Do đó để phòng tránh những ảnh hưởng xấu, thai phụ nên tuân thủ các chỉ định của bác sĩ, luôn giữ lối sống lành mạnh, dinh dưỡng hợp lý, tập luyện điều độ để có được một thai kỳ khỏe mạnh.